受身形 (うけみけい/Ukemikei) Pasif Form/Edilgen Fiil

 Merhaba arkadaşlar hayat telaşesinden uzun zamandır bloga yeni bir konu yazmaya vaktimiz olmamıştı. Sonunda bugün bir fırsatını bulup sürekli anlatmayı ertelediğim bir konuyu anlatacağım. Hiç sevmediğim bir konu olduğundan sürekli erteliyordum ancak artık yazmanın zamanı geldiğini düşünüyorum. O zaman hazırsanız başlayalım. 

Bugünkü konumuz Japonca' da 受身形 (うけみけい/Ukemikei)yani edilgen filler. İngilizce'de "pasif form" olarak da biliniyor. Öncelikle edilgen nedir bilmeyenler için kısaca açıklayayım. Yükleme kim sorusu sorulduğunda eylemi yapanın belli olmadığı fillerdir. Örneğin; "Tahta silindi." Ortada bir eylem var ancak yapan kişi belli değil. Özneye kim sildi diye sorduğumuzda bir cevap alamıyoruz. Japonca'da cümleyi edilgen hale getirmek için fiili çekimlemeniz gerekiyor. Bunun içinde birinci grup fiillerde fiilin son sesini tablodaki "あ (a)" sesine karşılık gelen harfe çevirip sonrasında "れる(reru)" ekliyoruz. İkinci grup fiillerdeyse fiilin sözlük  formundaki "る(ru)" sesini atıp "られる(rareru)" getiriyoruz.  Üçüncü grup fiillerin her zaman olduğu gibi özel çekimlemesi olduğundan çekimli hallerini olduğu gibi ezberliyoruz. "くる(kuru)" fiili  "こられる(korareru)", "する(suru)" fiili ise "される(sareru)" dur. Aklınız karışmasın hemen bir tabloyla açıklayalım.　

1.Grup Fiiller

Şimdi örnek olarak  "休む (yasumu/dinlenmek)" fiilini verelim. Son harfi "む (mu)" ve "あ(a )"sesine karşılık gelen harfi "ま(ma)" dır. "む (mu) "harfini "ま(ma)" harfine çeviriyoruz  ve sonuna "れる(reru)" ekliyoruz. Fiilimiz" 休まれる(yasumareru)" oluyor.  Örnekler üzerinden inceleyelim.

行く→行かれる→Gitmek/Gidilmek

会う →会われる→Buluşmak/Buluşulmak

書く→書かれる →Yazmak/Yazılmak

死ぬ→死なれる→Ölmek/Ölünmek

読む→読まれる→Okumak/Okunmak

頼む→頼まれる→Yalvarmak/Yalvarılmak

呼ぶ→呼ばれる→Seslenmek/Seslenilmek

Fark ettiyseniz "会う(au)" fiili "会あれる(aareru)" değil de "会われる(awareru)" olmuş. İstisnai olarak "あ(a)" ile biten fiiller "わ(wa)" olur. Zaten söylerken de fark edeceksiniz "ああれる(aareru)" kulağa oldukça tuhaf geliyor.

 会う→会われる→Karşılaşmak/Karşılaşılmak

誘う→さそわれる→Davet etmek/Davet Edilmek

買う→買われる→Satın almak/Satın Alınmak

使う→使われる→Kullanmak/Kullanılmak

言う→言われる→Söylemek/Söylenmek

思う→思われる→Düşünmek/Düşünülmek

           2.Grup Filler

İkinci grup filler en kolayı sadece fiilin sözlük halindeki "る(ru) harfini atıp "られる(rareru)" getiriyoruz.

食べる→食べられる→Yemek Yemek/Yenilmek

起きる→起きられる→Uyanmak/Uyanılmak

閉じる→閉じられる→Kapatmak/ Kapatılmak

助ける→助けられる→Kurtarmak/ Kurtarılmak

見る→見られる→Görmek/ Görülmek

寝る→寝られる→Uyumak/ Uyunulmak

教える→教えられる→Öğretmek/ Öğretilmek

       

  3.Grup Filler

来る→来られるGelmek/Gelinmek

する→されるYapmak/Yapılmak

Kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz. Bazı yerlerde sözlük formuyla değil ます(masu)masu haliyle çekimlediklerini görebilirsiniz. Ama bir farkı yok mantık aynı. Bu sefer sondaki "る(ru)" sesi yerine "ます(masu)" atıyoruz ve son harfi "あ(a)" sesine çeviriyoruz.

立ちます(Tachimasu)→立たれる(Tatareru)　

食べます(Tabemasu)→たべられる(Taberareru)

来ます(Kimasu)→来られる(Korareru)

します(Shimasu)→される(Sareru)

Buraya kadar anlaşıldıysa edilgen yapının kullanım alanlarına geçelim. Edilgen yapının bir çok kullanımı olduğunu belirtmek isterim. Biz sadece kitapta geçen kullanım alanlarını göreceğiz.

Unutanlar için hatırlatalım N4 konularını "TRY! N4" kitabına göre işliyoruz. İşlediğimiz konu "TRY! N4" kitabının "14 ve 29." üniteleridir.

Öncelikle konusu olmayan bir olgudan söz ettiğimizde, genellikle pasif form (Edilgen Fiil) kullanırız. Yani, konudan bahsetmeden olayları bildirirken kullanılırız. Edilgen cümlelerde eylemin alıcısı (öznesi) için "は(ha)" ilgeci, eylemi gerçekleştiren tarafı için "に(ni)" ilgeci kullanılır. 

1.Kullanım

Aは+Bに+Nを+Fられる。

Cümle yapısı bu şekildedir. A eylemi gerçekleştiren özne, B eylemden etkilenen ben öznesi, N bize ait bir nesne ve F fiildir.

Edilgen ifade de, eylemin alıcısının(yani özne olan benin) hareketli taraftan(eylemi gerçekleştiren taraftan) bir miktar zarar gördüğünü gösterir. Biraz kafa karıştırıcı  gelebilir. Daha açıklayıcı söyleyecek olursak karşı tarafın yaptığı bir şeyden dolayı hissettiğimiz olumsuz duyguları ifade ederken kullanırız. Genellikle can sıkıntısı ya da bir hoşnutsuzluğumuzu belirtir. Bu yapıyı kullanırken bize ait bir eşyada bulunması gerekir. Mesela "Hırsız tarafından cüzdanım çalındı." cümlesinde hem bir hoşnutsuzluk hem de bize ait bir nesne bulunmakta. Bu yapı kendimize ait duygulardan bahsederken kullandığımızdan özne olarak sadece ben anlamına gelen özneler kullanılır. "私(watashi)ya da "僕 (boku)gibi. Örneklerle daha iyi oturacaktı. Öncelikle cümleyi normal haliyle kuralım ve sonrasında edilgen hale getirelim.

Daha çok örnekle pekiştirmeye çalışalım.

泥棒に携帯をとられた。

Dorobō ni keitai o torareta.

Hırsız tarafından cep telefonum çalındı.

日記を母に見られた。

Nikki o haha ni mirareta.

Günlüğüm annem tarafından görüldü.

私は友達にコンピューターを壊されました。

Watashi wa tomodachi ni konpyūtā o kowasaremashita.

Arkadaşım tarafından bilgisayarım bozuldu. 

わたしは弟に服を汚されました。

Watashi wa otōto ni fuku o yogosaremashita.

Erkek kardeşim tarafından giysilerim kirlendi.

Nesneyi özneyle birleştirmeyelim. Anlam bozukluğu oluşur. 

2.Kullanımı

Karşı tarafın yaptığı bir olaydan dolayı kendi duygularımızı söylerken kullanılırız. Olumlu veya olumsuz olabilir. Aynı şekilde kendi duygularımızdan bahsettiğimizden özne ben anlamına gelen "私(watashi)" ya da "僕 (boku)" olmalıdır.

   

Aは+Bに+Fiil〜られる。

私は先生に叱られた。

Watashi wa sensei ni shikarareta.

Öğretmenim tarafından azarlandım.

私は母親に育てられた。

Watashi wa hahaoya ni sodaterareta. 

Annem tarafından büyütüldüm.

私は上司に意見を聞かれました。

Watashi wa jōshi ni iken o kikaremashita.

Üstüm (patron)tarafından fikrim soruldu.

 私は先生に宿題を出された。

Watashi wa sensei ni shukudai o dasareta.

Öğretmenim tarafından bana ev ödevi verildi.

3.Kullanım

Konu bir nesne veya eşya  olduğunda, nesnel bir gerçeği ifade eder. Nesne cümlenin konusuysa が(ga) cümlenin öznesiyse は(ha) gelir. 

Nesneが+Fiil〜られる。

Nesneは+Fiil〜られる。

Nesneは+Nesneから Fiil〜られる。

Nesneは+Nesneで Fiil〜られる。

Nesneは+İsimによって Fiil〜られる。

Örneğin;

明日に何がありますか。

Ashita ni nani ga arimasu ka.

Yarın ne var?

diye sorulduğunda 

明日大学でパーティーが開かれます。

Ashita daigaku de pātī ga hirakaremasu.

Yarın üniversitede bir parti düzenlenecek.

parti cümlenin konusudur. Eğer, 

パーティーはどこで開かれますか。

Pātī wa doko de hirakaremasu ka.

Parti nerede yapılacak?

şeklinde sormuş olsaydık;

パーティーは大学で開かれます。

Pātī wa daigaku de hirakaremasu.

Parti üniversitede düzenlenecek.

şeklinde olurdu. 

Aslında çok basit. Soru "は(ha )" ile yazılmışsa "は(ha)", "が(ga)" ile yazılmışsa "が(ga)" ile cevap verebilirsiniz.

法隆寺は６０８年に建てられました。

Hōryūji wa 608 nen ni tateraremashita.

Horyuji Tapınağı 608 yılında inşa edilmiştir.

飛行機はライト兄弟によって発明されました。

Hikōki wa raito kyōdai ni yotte hatsumeisaremashita.

Uçak Wright kardeşler tarafından icat edildi.

来月スピーチ大会が開かれます。

Raigetsu supīchi taikai ga  hirakaremasu.

Önümüzdeki ay bir konuşma yarışması düzenlenecek.

この工場は１９９６年に建てられました。

Kono kōjō wa 1996 nen ni tateraremashita.

Bu fabrika 1996 yılında inşa edilmiştir.

に(ni) yerine bazen から (kara)で(de) ya da によって(ni yotte)kullanılabilir. Hatırlarsanız から(kara)'nın "-den -dan" anlamı vardı. "Patatesten, mürekkepten" gibi. で(de) ise bazen から (kara)ile birlikte kullanılabiliyordu ve vasıtasıyla gibi bir anlamı vardı. (Kalemle, kaşıkla" gibi. "によって(ni yotte)"nin ise "tarafından, aracılığıyla" gibi bir anlamı vardır. 

から (kara) ve によって(ni yotte) nin kullanımını görmeniz için örnek cümle paylaşıyorum. Bir şeyden yapılmış bir şeyden bahsediyorken から (kara)ya da で(de)kullanırız. Resmi yerlerde ya da yazı dilinde  によって(ni yotte)kullanılır.  によって(ni yotte)yi haberlerde ya da kitaplarda sıklıkla görebilirsiniz. Kim tarafından yapıldığını söylemek istersek kullanırız.

から (kara)ile で(de) arasındaki fark から (kara)neyden yapıldığını göremediğimiz şeyler için で(de) ise neyden yapıldığını görebildiğimiz şeyler için kullanılır. Örneğin şarap üzümden yapılmıştır derken şarabın içindeki üzümü göremeyiz o yüzden başka bir şeyde olabilir mesela elma yada pirinç ama sıra ahşaptan yapılmıştır derken ahşabı görebiliriz. Kesindir o zaman で(de) kullanılır. Örneklerden de anlayabilirsiniz.

この建物は有名な建築家によって建てられた。

Kono tatemono wa yūmeina kenchikka ni yotte taterareta.

Bu bina ünlü bir mimar tarafından inşa edilmiştir.

このお酒は芋から作られている。

Kono o sake wa imo kara tsukurareteiru.

Bu sake yumru köklerden(patates/tatlı patates) yapılır.

この机を木で作られました。

Kono tsukue o ki de tsukuraremashita.

Bu masa tahtadan yapıldı.

坊っちゃんは夏目漱石によって書かれました。

 Botchan wa natsume sōseki ni yotte kaka remashita.

Botchan, Soseki Natsume tarafından yazılmıştır.

日本酒は米から作られます。

Nihonshu wa Amerika kara tsukuraremasu.

Sake pirinçten yapılır.

Şimdilik burada kalalım. Bugün yazmaya vakit buldum desem de bu yazıyı yazmam iki günümü aldı.😅 Umarım anlaşılır olmuştur. Biraz uzun gelse de gözünüz korkmasın çok da zor bir konu değil aslında. Edilgen konusunu iyice oturtmanız lazım çünkü bundan daha zor bir konu olan geçişli ve geçişsiz fiilleri bu yapıyla birlikte kullanacağız. Her zaman söylediğimiz gibi anlamadığınız yerleri yorumlar kısmından sorabilirsiniz. Bu konunun videosunu ve alıştırmalarını yakın zamanda koymaya çalışırım.(Yazıyı yazmak beni çok yorduğundan biraz dinlenmeye ihtiyacım var.😪) Şimdilik youtube'da paylaşılan konu videosunu paylaşıyorum.

Unutmadan güzel yorumlarda bulunursanız bizi çok motive edersiniz. Herkese iyi çalışmalar dilerim...